Bizansın Gizli Tarihi (Prokopios)
Sunuş
İmparatoriçe Theodora’yı İtalya’nın Ravenna kentindeki kilisenin duvarlarında mor bir giysi içinde görüyoruz yakın çevresiyle birlikte. Mor, Bizans imparatorluğunun ve imparatoriçelerinin simgesi. Mor odada doğuyorlar, mor salonlarda tahta çıkıyorlar. Öldükten sonra mor lahitlere konuluyorlar.
Yoksulluğun en alt düzeyinden gelmiş, aşkları ve oynaklığı ile ilgi toplamış, daha sonra İmparator İustinianos’un eşi olarak en görkemli döneminde bir imparatorluğun yönetimini paylaşmış bir kadını pul pul mozaikler arasından tanımaya çalışmak çok zor.
Sadece Theordora değil, tüm Bizans tarihi de ilgilendiriyor bizi. Kimi yazarlara bakılırsa hileler, entirikalar, suikastlar, komplolar, darbeler, karanlık ve kirli işler, savaşlar, zaferler ve yenilgilerle dolu bir tarih bu.
Satılık Adalet
Milletin bütün işleri altüst oldu ve yerleşmiş geleneklerden hiçbiri kalmadı. Bunlardan birkaç örnek vereceğim. Anlattıklarım sonsuza kadar uzar gider diye geri kalanını bir yana bırakacağım. Bir defa bir imparator olarak, imparatorluk onurunu yüceltici bir yeteneğe sahip değildi, sahip olduğu izlenimini de vermeye çalışmazdı. Konuşma tarzında, giyiminde ve düşünce biçiminde bütünüyle görgüsüz ve kabaydı. Ne zaman imzasıyla bir kararname çıkarsa, bunu duyurulmak üzere her zamanki yollardan quaestor’luğa göndermez, telaffuzunun yoksulluğunu düşünmeden, kendi yüksek sesle okur ve kalabalık bir bekleyiciler kitlesi tarafından alkışlanarak desteklenirdi. Böylece, kararnameden zararlı çıkanlar da yakınmak fırsatı bulamazlardı.
Secretis¹ denilen memurlar imparatorun gizli belgelerini yazmaktan yoksun bırakıldılar. Oysa bu görev için atanmışlardı. Her zaman her şeyi kendi yazardı. Ne zaman arbitrator denilen kent yargıçlarını atamak gerekse, hemen oturur yargılarında hangi yolu izlemeleri gerektiğini yazardı. Bizans İmparatorluğu içinde kimsenin kendi bağımsız yargısıyla herhangi bir anlaşmazlığı çözümlemesine izin vermezdi. Ama kendisi inatla ve delice bir gururla hareket eder, kararlar verir, nasıl hüküm verilmesi gerektiğini söyler, davalarda bir tarafın öne sürdüğü kanıtları bir araştırma yapmadan iptal ederdi. Yasa ya da hukuk dinlemezdi. Yalnızca para düşkünlüğünün sesini dinlerdi. Doymak bilmez açgözlülüğü bütün utanç duygusunu alıp götürdüğü için yüzü kızarmadan rüşvet alırdı.
Secretis¹ İmparatorun özel kalem memurları.
Yukarıda kitaptan kısa bölümler aktardım. Aşağıda, kitabın arka kapağında yazar hakkında verilen kısa bilgiyi okuyabilirsiniz. Hasan Ali Yücel Klasikler Dizinden bir kitap daha ilgi duyuyorsanız ve henüz okumadıysanız, okumalısınız. İnsan hiç değişmiyor sanırım.
Prokopios (?500 – 565): Ünlü Bizanslı tarihçi 527 yılında Komutan Belisarios’un özel yazmanı ve hukuk danışmanı oldu. İran, Afrika ve İtalya’daki seferlere katılarak buralarda yapılan savaşları yakından izledi. 560 yılında Prokopios’a çok az kişiye verilen illustres unvanı verildi, 562 yılında Bizans kenti yöneticisi oldu. Herodotos ve Thukidides’den etkilenen Prokopios, yazdığı resmi tarihlerle onların yöntemlerini izlemiştir. Yazar, İmparator İustinianos zamanını anlattığı Bizans’ın Gizli Tarihi’nde daha önceki kitaplarında zamana uydurmak zorunda kaldığı, işin içyüzünü açıklamayı göze alamadığı, sessizce geçiştirilmiş olayları apaçık ortaya koyduğunu belirtir.